ประวัติเพลงเพื่อชีวิต
เพลงเพื่อชีวิตคือประวัติศาสตร์ในทุกช่วงของเวลาที่ต่างกันความหมายของบทเพลงเพื่อชีวิตก็แตกต่างกันแต่ยังคงไว้ด้วยแกนแห่งการสร้างสรรค์ซึ่งมีทั้งเนื้อหาที่สุดขั้วเรียบง่ายฟังสบายให้กำลังใจเดิมที่เพลงเพลงเพื่อชีวิตถูกเรียกว่า" เพลงชีวิต" จากนั้นถูกบัญญัติชื่อใหม่ว่า" เพลงเพื่อชีวิต" ตั้งแต่ปีพุทธศักราช2480 จุดเริ่มต้นของแนวเพลงชีวิตยุคบุกเบิกได้ถือกำเนิดขึ้นรวมทั้งเพลงเสียดสียั่วล้อสังคมนับได้ว่าเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ที่ศิลปินมีบทบาทสะท้อนความทุกข์ยากของผู้คนรวมถึงการโกงกินของผู้แทนและนักการเมืองออกมาในบทเพลงของพวกเขาโดยมีสภาพที่เป็นปัจจัยเกื้อหนุนในช่วงระหว่างสงครามและหลังสงครามผู้บุกเบิกแนวเพลงเพื่อชีวิตเป็นคนแรกนี้นั่นก็คืออาจารย์แสงนภาบุญราศรีเป็นผู้ร้องเพลงที่สะท้อนภาพปัญหาของชีวิตและปัญหาของสังคมอยู่ในยุคแรกๆนั้นไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวความทุกข์ยากของคนปาดตาลในเพลงที่มีชื่อว่า“คนปาดตาล” ในอดีตคนปาดตาลเป็นอาชีพหนึ่งที่ทุกข์ยากที่หน้าที่ปีนต้นตาลขึ้นไปปาดเอาน้ำตาลลงมาแล้วมาทำน้ำตาลและอีกหลายๆบทเพลงที่ไม่สามารถฟังได้ด้วยเทคโนโลยีการบันทึกเสียงใดๆหรือจะกล่าวอีกนัยนึงได้ว่าเราจะฟังเพลงของอาจารย์แสงนภาได้จากผู้อาวุโสอายุ60 ปีขึ้นไปบางท่านที่ยังพอจดจำเพลงชีวิตของนักเพลงผู้นี้เท่านั้นซึ่งเป็นเรื่องที่น่าเสียดายอย่างมากสำหรับบทเพลงที่มีความหมายและทรงคุณค่าอย่างนี้ที่ปราศจากการเหลียวแลของคนยุคนั้นในช่วงทศวรรษ2490 ความตื่นตัวของวงการเพลงที่มีสถานีวิทยุและธุรกิจแผ่นเสียงเป็นแรงกระตุ้นสำคัญที่ทำให้รูปแบบและเนื้อหาเพลงเพื่อชีวิตพัฒนาไปในทิศทางที่มีความหลากหลายมากยิ่งขึ้นมวลชนมีการรับรู้กันอย่างกว้างขวางมากขึ้นจนกระทั่งเข้าสู่ช่วงทศวรรษ2500 เป็นช่วงที่เพลงชีวิตซบเซาถึงขีดสุด
แต่ได้เกิดเพลงชีวิตอีกแนวหนึ่งโดยนักเขียนนาม“จิตรภูมิศักดิ์” ขึ้นภายในกำแพงคุกในช่วงที่ถูกจองจำเป็นนักโทษการเมืองและพัฒนาเป็นต้นแบบของ“เพลงเพื่อชีวิต” ภายหลังเหตุการณ์14 ตุลา2516 โดยนิสิตนักศึกษาในรั้วมหาวิทยาลัยท่ามกลางความมืดมิดในยุคเผด็จการครองเมืองก่อน14 ตุลา2516 ณห้วงเวลานั้นจิตรภูมิศักดิ์เขียนบทความที่เสนอแนวคิดเรื่อง“ศิลปะเพื่อชีวิตศิลปะเพื่อประชาชน” ขึ้นมาและเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดแนวเพลงใหม่หลังเหตุการณ์14 ตุลานั่นก็คือ“เพลงเพื่อชีวิต” กล่าวได้ว่าเพลงเพื่อชีวิตคือเพชรเม็ดงามทางด้านวัฒนธรรมอันเกิดจากเหตุการณ์14 ตุลา2516
“สุรชัย จันทิมาธร” หรือที่รู้จักกันในนาม“หงาคาราวาน” ศิลปินเพลงเพื่อชีวิตผู้ยิ่งใหญ่ก็ถือกำเนิดบทบาทของการเป็นศิลปินเพื่อชีวิตขึ้นมาในเหตุการณ์ครั้งนั้นเป็นผู้หนึ่งที่อยู่ร่วมในการประท้วงและคอยแต่งบทกลอนต่างๆส่งให้โฆษกบนเวทีอ่านให้ประชาชนฟังเพื่อปลุกเร้าขวัญกำลังใจและรวบรวมความคิดให้เป็นหนึ่งเดียวกันในสมัยนั้นวงดนตรีเพื่อชีวิตวงแรกที่สร้างความประทับใจให้แก่คนรุ่นนั้นเป็นอย่างมากก็คือวงดนตรี“คาราวาน” ถือได้ว่าเป็นวงดนตรีเพื่อชีวิตที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในอดีตวงดนตรีคาราวานเป็นจุดเริ่มต้นการขยายตัวของดนตรีเพื่อชีวิตได้มีการสร้างสรรค์ผลงานเพลงมากมายโดยการเข้าร่วมกับขบวนการนักศึกษาความโด่งดังและความสามารถในเชิงดนตรีของพวกเขาส่งผลให้บทเพลงเพื่อชีวิตสามารถเปิดการแสดงร่วมกับวงดนตรีในเชิงธุรกิจได้ผลงานชุดแรกของวงคาราวานมีชื่อว่า“คนกับควาย” ซึ่งปัจจุบันนี้หาฟังต้นฉบับจริงๆที่บันทึกเสียงไว้ในยุคนั้นได้ยากมากมีเนื้อหาสาระสะท้อนความทุกข์ยากของชาวนาและชุดที่สองในชื่อ"อเมริกันอันตราย”เป็นบทเพลงที่ต่อต้านจักรวรรดินิยมอเมริกาวงดนตรีที่เล่นเพลงเพื่อชีวิตในเมืองไทยที่มีอยู่ตั้งเเต่อดีตจนถึงปัจจุบันมีฅาราวาน, คาราบาว, อี๊ดฟุตบาท, คนด่านเกวียน,ซูซู,เเฮมเมอร์,พงษ์สิทธิ์คำภีร์,พงษ์เทพกระโดนชำนาญ,อินโดจีน,มาลีฮวนน่าเป็นต้นซึ่งบางวงที่กล่าวมาก็เลิกเล่นหรือเล่นแบบงานเฉพาะกิจเท่านั้น
แต่ได้เกิดเพลงชีวิตอีกแนวหนึ่งโดยนักเขียนนาม“จิตรภูมิศักดิ์” ขึ้นภายในกำแพงคุกในช่วงที่ถูกจองจำเป็นนักโทษการเมืองและพัฒนาเป็นต้นแบบของ“เพลงเพื่อชีวิต” ภายหลังเหตุการณ์14 ตุลา2516 โดยนิสิตนักศึกษาในรั้วมหาวิทยาลัยท่ามกลางความมืดมิดในยุคเผด็จการครองเมืองก่อน14 ตุลา2516 ณห้วงเวลานั้นจิตรภูมิศักดิ์เขียนบทความที่เสนอแนวคิดเรื่อง“ศิลปะเพื่อชีวิตศิลปะเพื่อประชาชน” ขึ้นมาและเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดแนวเพลงใหม่หลังเหตุการณ์14 ตุลานั่นก็คือ“เพลงเพื่อชีวิต” กล่าวได้ว่าเพลงเพื่อชีวิตคือเพชรเม็ดงามทางด้านวัฒนธรรมอันเกิดจากเหตุการณ์14 ตุลา2516
“สุรชัย จันทิมาธร” หรือที่รู้จักกันในนาม“หงาคาราวาน” ศิลปินเพลงเพื่อชีวิตผู้ยิ่งใหญ่ก็ถือกำเนิดบทบาทของการเป็นศิลปินเพื่อชีวิตขึ้นมาในเหตุการณ์ครั้งนั้นเป็นผู้หนึ่งที่อยู่ร่วมในการประท้วงและคอยแต่งบทกลอนต่างๆส่งให้โฆษกบนเวทีอ่านให้ประชาชนฟังเพื่อปลุกเร้าขวัญกำลังใจและรวบรวมความคิดให้เป็นหนึ่งเดียวกันในสมัยนั้นวงดนตรีเพื่อชีวิตวงแรกที่สร้างความประทับใจให้แก่คนรุ่นนั้นเป็นอย่างมากก็คือวงดนตรี“คาราวาน” ถือได้ว่าเป็นวงดนตรีเพื่อชีวิตที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในอดีตวงดนตรีคาราวานเป็นจุดเริ่มต้นการขยายตัวของดนตรีเพื่อชีวิตได้มีการสร้างสรรค์ผลงานเพลงมากมายโดยการเข้าร่วมกับขบวนการนักศึกษาความโด่งดังและความสามารถในเชิงดนตรีของพวกเขาส่งผลให้บทเพลงเพื่อชีวิตสามารถเปิดการแสดงร่วมกับวงดนตรีในเชิงธุรกิจได้ผลงานชุดแรกของวงคาราวานมีชื่อว่า“คนกับควาย” ซึ่งปัจจุบันนี้หาฟังต้นฉบับจริงๆที่บันทึกเสียงไว้ในยุคนั้นได้ยากมากมีเนื้อหาสาระสะท้อนความทุกข์ยากของชาวนาและชุดที่สองในชื่อ"อเมริกันอันตราย”เป็นบทเพลงที่ต่อต้านจักรวรรดินิยมอเมริกาวงดนตรีที่เล่นเพลงเพื่อชีวิตในเมืองไทยที่มีอยู่ตั้งเเต่อดีตจนถึงปัจจุบันมีฅาราวาน, คาราบาว, อี๊ดฟุตบาท, คนด่านเกวียน,ซูซู,เเฮมเมอร์,พงษ์สิทธิ์คำภีร์,พงษ์เทพกระโดนชำนาญ,อินโดจีน,มาลีฮวนน่าเป็นต้นซึ่งบางวงที่กล่าวมาก็เลิกเล่นหรือเล่นแบบงานเฉพาะกิจเท่านั้น